فصلنامه علمی مطالعات هنر و زیباشناسی فصلنامه علمی مطالعات هنر و زیباشناسی
نوید دهقانی[1]، ملینا دهقانی2
- کارشناسی ارشد مدیریت رسانه، دانشگاه پیام نور، واحد تهران غرب.
- پژوهشگر حوزه رسانه و علوم ارتباطات اجتماعی.
چکیده
استاد فقید، داریوش مهرجویی، کارگردان، نویسنده، مترجم و شاعر برجستة ایرانی، در آثار ماندگار هنری خود بهصورت کاملاً برجسته و نمایان به بررسی جایگاه عالی فرهنگی و اجتماعی زنان در عرصة جامعه پرداخته و آن را مورد نقد و کنکاش قرار میدهد. در اغلب آثار شاخص سینمایی، استاد داریوش مهرجویی، تصویر زنان بهعنوان شخصیتهای قدرتمند، پر رنگ، محوری و مستقل ارائه شده است. از دیدگاه ایشان، زنان بهعنوان ستون‌های اصلی و تکیه‌گاه در خانواده و همچنین در بعد وسیع‌تر آن؛ یعنی جامعه نمایش داده میشوند. همچنین زنان نقشهای چندگانهای را در حفظ همبستگی خانوادگی و تحقق ماهیت‌های فکری مستقل در جامعه ایفا مینمایند. به علاوه، زنان در آثار داریوش مهرجویی (بهویژه در فیلمهای سارا، پری، بانو و لیلا)، محور اصلی داستان بوده و تأثیر قابل توجه و چشمگیر در پروسة شکلگیری رخدادها در بستر فیلم دارند. ایشان در مقام نویسنده نیز با قلم خلاقانة خود، موفق شده است تا معضلات، نابرابری‌های جنسیتی و آرمانطلبی و تناقضهای اجتماعی که در جامعة کنونی بر زنان این مملکت رواشده را به بوتة نقد بگذارد. ایشان با طراحی فیلمنامه‌هایی به غایت هدفمند، زندگی زنان را در وضعیتهای بحرانی و چالش برانگیز به نمایش میگذارد. استاد مهرجویی در اغلب آثار شاخصشان نشان می‌دهند که زنان، نیاز به تحرک اجتماعی دارند تا به جایگاه مدنی و فرهنگی مورد نظر خود دست یابند. در کل، نگاه داریوش مهرجویی به جایگاه فرهنگی و اجتماعی زنان در آثارش با تأکید بر پرسشگری، عدالتطلبی، آرمانخواهی و استقلال زنان همراه است. ایشان بر این اعتقاد و تفکر پافشاری دارند که بهبود جایگاه زنان در جامعه می‌بایست با تغییر و بازنگری در نگرش اجتماعی و فرهنگی کلی اساس جامعه آغاز گردد. در این مقاله با بررسی نقش محوری و مرکزی زنان در فیلمهای هامون، لیلا، سارا و بانو به این موضوع پرداخته و نقش برجستة آنها را نگاه استاد داریوش مهرجویی مورد نقد قرار می‌دهیم.
کلیدواژه: داریوش مهرجویی، زنان، جامعه، فرهنگ، اجتماعی، فیلم.