فصلنامه علمی مطالعات هنر و زیباشناسی فصلنامه علمی مطالعات هنر و زیباشناسی
آیدین پارساییراد[1]، محمدرضا عزیزی[2]
دانشجوی دکترای پژوهش هنر، گروه مطالعات عالی هنر دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، واحد پردیس بین المللی کاسپین، گیلان، ایران.
دانشجوی دکترای پژوهش هنر، گروه پژوهش هنر دانشکده عمران، معماری و هنر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
چکیده
گوشه1،کوچکترین قسمت مستقل ردیف2موسیقی است که به سه دسته مُدال3، ملودیک4 و متریک5 تقسیم میشود. گوشههای مُدال، آن دسته از گوشههایی هستند که دارای دانگ6 یا ترکیب دانگ مستقلاند. همچنین، این تیپ از گوشهها در برگیرندۀ گوشههای غیرمُدال (متریک و ملودیک) نیز هستند. از آنجاییکه گوشههای مُدال دارای اُلگویی مشخص بوده و به صورت مستقل عمل میکنند و چهارچوب یا بدنۀ اصلی هر دستگاه7 را در ردیف موسیقی تشکیل میدهند. از این رو، آگاهی یافتن از ساختار مُدال هر یک از این نوع گوشهها اَمری ضروری مینماید؛ چراکه با توجه به اهمیت و جایگاه گوشههای مُدال در ردیف موسیقی، این تیپ از گوشهها مهم‌ترین نقش را در اَمر بداههنوازی و ملودیپردازی نسبت به انواع گوشههای دیگر چون ملودیک و متریک ایفا میکنند. روش تحقیق در این مقاله، توصیفی و تحلیلی است. همچنین دادهها و اطلاعات نیز براساس تحقیقات میدانی نویسندة اول در دوران دانشجویی مقطع کاردانی و کارشناسیناپیوسته موسیقی، همچنین کتابهای تألیفی وی در این راستا گردآوری شده است. گوشههای مُدال، مهم‌ترین انواع گوشهها در هریک از دستگاههای ردیف موسیقی هستند، تا آنجاکه بعضی از گوشههای مُدال علاوه بر نقشآفرینی در ساخت ملودی، دارای وظیفۀ مُدگردانی و تغییر مایه از دستگاهی به دستگاه دیگر نیز هستند. بنابراین، میتوان گفت شناخت و درک هر دستگاه در ردیف موسیقی مستلزم شناخت انواع گوشه، به‌خصوص گوشههای مُدال در آن دستگاه است.
واژگان کلیدی: دستگاه،گوشه، سهگاه، همایون، راستپنجگاه.