فصلنامه علمی مطالعات هنر و زیباشناسی فصلنامه علمی مطالعات هنر و زیباشناسی
سارا شهلایی[1]، سیّد حسین میثمی*[2]
دانش آموختة کارشناسی ارشد اتنوموزیکولوژی، دانشگاه هنر، تهران.
دانشیار گروه موسیقی دانشگاه هنر تهران
چکيده
در جامعة ترکان باستان بهدلیل شیوة زندگی و ارزشهای فرهنگی، زنان همواره در پدیدههای اجتماعی حضور داشتهاند. به فراخور زمان و تغییر الگوها، این حضور بهلحاظ کمّی و کیفی متفاوت بوده است. عاشیقی بهعنوان یکی از جریانات هنری و اجتماعی ترکان نیز در جنبههای مختلف خود شاهد تأثیر حضور زنان است؛ اما با وجود این، نقش زن در این هنر کمتر مورد توجّه بوده است. صرفنظر از مجریان و مخاطبان زن، نقشهای زنانه در روایتهای عاشیقی (بنمایههای اصلی یک کارگان عاشیقی) از دیرباز تا کنون همواره رکن اصلی و جریانساز بوده و اهمیتی همپای نقشهای مردانه داشتهاند. این تحقیق به روش کیفی و مبتنی بر توصیف و تحلیل محتوا و بهمنظور معرفی انواع نقوش زنانه و آشکار ساختن جلوههای مستور آن‌ها تهیه شده است. علاوه بر مرور بر سیر تحوّل این نقوش در گذر زمان، دو روایت نیز بهعنوان نمونة نقوش زنانه در داستانهای متأخّر عاشیقی ارائه میشوند. علاوه بر آشکارسازی اهمیت نقش زن در عاشیقی و دستهبندی این نقوش، فرضیههای مطرحشده دربارة تأثیر نقوش زنانه از منظر موسیقایی نیز بر اجراهای عاشیقی بررسی شد. نتایج مصاحبهها و مطالعة هاواها و تجمیع یافتههای میدانی حاکی از عدم تفاوت موسیقایی محسوس در بخشهای مربوط به زنان در مقایسه با اپیزودهای مردانه است.
واژگان کلیدی: موسیقی عاشیقی، روایتهای عاشیقی، نقشهای زنانه، اصلی و کرم، شاهاسماعیل و عربزنگی.
[1] . sarashahlaei1999gmail.com