کارکرد کلام، حرکت، موسیقی و نور پردازی در آثار نمایشی رابرت ویلسون (با توجه به اجراهای ویرانی مرگ و دیترویت، اینشتین در ساحل، نامه‌ای به ملکه ویکتوریا و …)

تاریخ دریافت: 25/03/1401- تاریخ پذیرش: 25/04/1401
سهیلا نجم
دكتراي تئاتر و هنرهاي نمايشي، دانشگاه سوربن، پاريس، فرانسه.
مصطفی انور
کارشناسی ارشد، کارگردانی نمایش، دانشگاه کمال الملک، نوشهر، ایران.
چکیده
رابرت (باب) ویلسون در۱۹۴۴درتگزاس به دنیا آمد و تا سن ۱۷سالگی لال بود، او نمایشی را بنیان نهاد که دارای دو مشخصۀ مهم و بارز است: الف- مدت زمان اجرای آن بسیار طولانی و غیر متداول است. ب- کلام در آن یا اصلاً وجود ندارد و یا اگر هست نقش همیشگی خود را ازدست داده است و به جای آن، افکت‎های تجسمی، صحنۀ نمایش را تحت تسلط خود درآورده‎اند. ویلسون با تکیه بر عناصر اجرایی آثار خویش، معتقد است که انسان‎ها احساس‎های خود را در دو سطح به ثبت می‎رسانند: در پردۀ برونی و در پردۀ درونی. آنچه آگاهانه مشاهده می‎شود بر پردۀ برونی به ثبت می‎رسد؛ حال آنکه رویاها و خاطرات بر پردۀ درونی ثبت می‎گردد. کلام، حرکت، موسیقی، نورپردازی و طراحی صحنه زیربنای آثار او را شکل داده است و تمام آنچه که در آثار وی جستجو می‎کنیم، حاصل ارتباطی است که بین این عناصر شکل یافته است. کارهای او بدون داستان، بدون شخصیت‌پردازی و بدون دیالوگ است. در صحنه، تنها حرکت، آهنگ، خطوط، گوشه‌ها، رنگ‌ها و سایه‌روشن‌ها را می‌بینیم و می‌شنویم. پرده‌ها و نورها در جریان زمان در حال تغییر و حرکت هستند. یکی از جنبه‌های مهم کار ویلسون زیبایی بصری آثار اوست که در استفاده از فضا و حرکت و دیدگاه قوی معماری، نوآورانه عمل می‎کند. نورپردازی نیز نقش مهم و فعالی در آثارش دارد. صدا و زبان لایه مهم دیگری است که در استفاده از آن، ابتکار قابل ‌توجهی به خرج داده است. روش پژوهشی (در اینجا) کیفی با رویکردی توصیفی و تحلیلی است و بر اساس مطالعات کتابخانه‎ای و جمع‎آوری اطلاعات مکتوب انجام شده است. مسئلۀ اصلی پژوهش واکاوی ارتباط عناصر اجرایی و تداوم روایت داستانی در آثار ویلسون است. در ادامه رویکرد شخصی او نیز به عنوان عاملی که از آن الهام می گیرد، مورد بحث و بررسی قرار می‎گیرد.

واژگان کلیدی: رابرت ویلسون، حرکت، موسیقی، کلام، نورپردازی، روایت داستانی، نمایشنامه