فصلنامه علمی مطالعات هنر و زیباشناسی فصلنامه علمی مطالعات هنر و زیباشناسی
واکاوی مفهوم تروما (روان زخم) در عکس آرتین سرایداران و باوان گلی از دیدگاه فروید
ابوالقاسم دادور[1]، سارا بختیاری[2]
استاد تمام، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران.
دانشجوی کارشناسی ارشد، رشتة پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران.
چکیده
روان‌زخم بهعنوان پدیدة فردی و جمعی تلقی می‌شود. در عکس‌های گرفته شده از وقایع تلخ برای کودکان، نوع روان زخم ایجاد شده نیاز به شناخت و واکاوی دارد تا از تأثیرات ماندگار آن جلوگیری نماید. ازاین‌رو هدف اصلی پژوهش، دستیابی به مضمون روان زخم در عکس‌های آرتین سرایداران و باوان گلی از دیدگاه فروید بوده است و سؤال مطرح این است که مفهوم روان زخم فردی و جمعی با نظریات روانکاوی فروید چگونه در این دو عکس قابل تشریح و دیده شدن است؟ در جهت پاسخ به این سؤال و نیل به هدف پژوهش، روش تحقیق کیفی از نوع توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات به‌صورت مطالعات کتابخانه‌ای در جهت تحلیل روان‌زخم فردی و جمعی در این عکسها استفاده شده است. سرانجام نتایج نشان داد که عکس‌های آرتین سرایداران و باوان گلی، به نوعی بازنمایی فاجعه مبتنی بر احضار آن هستند و مبتنی بر رخداد‌های تلخ برای این دو کودک و حس درد و رنجی که در عکس‌های این دو کودک در حالات چهره و فرم بدنشان می‌توان دید، روان زخم فردی به‌خوبی هویدا است و دارای نشانه‌های روانکاوی؛ همچون رنج و درد، حس وحشت، اضطراب یا هر حس دردآلود روانی دیگر مرتبط با حادثه که عامل مؤثر و پابرجای آسیب‌زای روانی است را شامل می‌شود. با انتشار تصاویر و بیانیه‌های منتشر شده پیرامون این دو کودک، تأثیر روان زخم فردی، به روان زخم جمعی در ایران تبدیل شد و به نوعی عکس‌های این دو کودک تلاقی میان بازنمایی رنج شخصی و رنج عمومی هستند که منجر به بدل شدن روان زخم فردی به جمعی گشته‌اند. روان زخم جمعی برای مردم ایران با این دو عکس به‌صورت فرهنگ جراحت نمود پیدا کرده است که همچنان حس رنج و درد روان زخم یک شاهد عینی را مقابل مخاطب قرار می‌دهد.
کلیدواژهها: روان زخم، عکس، فروید، آرتین سرایداران، باوان گلی.