فصلنامه علمی مطالعات هنر و زیباشناسی فصلنامه علمی مطالعات هنر و زیباشناسی
مکتب تبریز (پیشبرد، تثبیت و گسترش هنرکتاب‌آرایی ایران)
مریم فدایی تهرانی[1]
پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
چکیده
مکتب تبریز از مهمترین مکاتب هنری ایران است و سهم بسزایی در ایجاد، پیشرفت و گسترش هنر کتاب آرایی دارد. این مقاله سعی دارد با هدف شناسایی مکتب هنر تبریز در بستر تاریخی ایلخانی تا صفوی به پرسش‌های زیر پاسخ دهد: چه عواملی در ایجاد مکتب خوشنویسی تبریز دخالت دارند؟ ویژگی‌های مکتب تبریز در هنر خوشنویسی ایران کدام است؟ این پژوهش از نوع تاریخی-توصیفی و گردآوری داده‌ها از راه منابع کتابخانه‌ای و موزه‌ها انجام شده است و آنالیز به روش کیفی و بر مبنای مفهوم مکتب انجام می‌شود. از ضرورت‌های نگارش این مقاله که منجر به انتخاب نمونه‌هایی از موزه‌های ایران گردید، ابتدا توجه بیشتر به مکتب‌شناسی خوشنویسی ایران است که در گذشته بیشتر به مکاتب و سبک‌های هنر نگارگری پرداخته می‌شد و تاکنون تألیفات محدودی دربارة مکتب‌شناسی خوشنویسی انجام شده است. سپس آشنایی با موضوع ارزش‌گذاری اقلام خوشنویسی است که توسط هنرمندان مراکز هنری تبریز (دوران ایلخانی، صفوی) انجام شده است و در آخر، معرفی چگونگی تحول تاریخی این هنر در دامان مکتب تبریز است. در این راستا در بخش ارزیابی، آثار انتخابی بر مبنای تغییر اشکال خطوط و تحول شاخصه‌های آن در ادوار تاریخی مکتب تبریز طبقه‌بندی، بررسی و معرفی می‌شوند. نتایج مقاله نشان می‌دهد که پشتیبانی از مراکز هنری پایتخت تبریز در چند مقطع زمانی متفاوت، زمینه‌ساز مهاجرت هنرمندان سایر نقاط ایران به این شهر گردید تا با تربیت و آموزش آن‌ها نمونه‌های ارزشمند نسخ خطی تولید گردد، تا جایی که شیوه‌های رایج مکتب کتاب‌آرایی تبریز زمینه‌ساز پیشبرد و تثبیت هنر خوشنویسی در دیگر مقاطع تاریخ هنری ایران شده است.
کلیدواژهها: خوشنویسی ایلخانی، خوشنویسی صفوی، خوشنویسی تبریز، مکتب تبریز.
[1] . m.f.artresearchPh.d@gmail.com