فصلنامه علمی مطالعات هنر و زیباشناسی فصلنامه علمی مطالعات هنر و زیباشناسی
مقایسة تطبیقی عناصر تصویری و بصری نگارة معراج حضرت محمد(ص) در دورة تیموری و صفوی با تأکید بر تأثیرات عرفان
پریسا گلآقائی[1]
علیرضا محمدیمیلاسی[2]
قاسم میرزایی[3]
1.دانشآموخته کارشناسی ارشد نقاشی، موسسه آموزش عالی سپهر دانش معاصر اصفهان
2.استادیار، هنرهای تجسمی، موسسه آموزش عالی سپهر دانش معاصر اصفهان
- دانشجوی کارشناسی نقاشی، موسسه آموزش عالی سپهر دانش معاصر اصفهان
چکیده
در تاریخ فرهنگ، هنر و تمدن اسلامی همواره موضوع معراجنگاری حضرت محمد(ص) مورد توجه بوده است. هنرمندان نیز از جمله کسانی هستند که در طول اعصار مختلف به مصورسازی این باور دینی پرداختهاند. بهطوریکه در هر دورة تاریخی با توجه به اندیشههای معنوی، سلیقة حامیان و پادشاهان و باورهای مذهبی و همچنین سلیقة نگارگران، نسخههای متعددی از معراج پیامبر(ص) ترسیم شده است. با توجه بهوجود عوامل ثابت همچون (پیامبر، براق، فرشتگان، جبرئیل و…) عوامل مختلفی باعث بروز تمایز بین نگارههای هر دوره شده است. از مهمترین نسخههای مصور از معراج پیامبر(ص)، میتوان به معراجنگاریهای دورة تیموری و صفوی اشاره کرد که از ارزش بالایی برخوردار هستند. بنابراین، پرسش اصلی مطرح شده این است که عناصر تصویری و بصری در نگارههای معراج پیامبر(ص) در دو دورة تیموری و صفوی با توجه به تأثیرات عرفانی چه تفاوتهایی داشتهاند؟ بدین ترتیب، هدف اصلی این پژوهش مقایسه تطبیقی عناصر تصویری و بصری نگارة معراج حضرت محمد(ص) در دورة تیموری و صفوی با تأکید بر تأثیرات عرفان در هر دوره است. روش تحقیق از لحاظ ماهیت و روش اجرا، توصیفی-تحلیلی و از نظر هدف، بنیادی است. روش جمعآوری اطلاعات به شیوة اسنادی و کتابخانهای انجام شدهاست. جامعه آماری: تعداد 3 نگاره از نگارههای معراج مصورسازی شده در دورة تیموری؛ از جمله (معراجنامة میرحیدر، خاوراننامة ابن حسام خوسفی و خمسة نظامی) و تعداد 3 نگاره معراج از دورة صفوی؛ ازجمله (خمسة تهماسبی، هفت اورنگ جامی و فالنامه) انتخاب شدهاست. نتایج به دستآمده حاکی از آن است که معراجنگاریها و نسخههای معراج مصور شده در هر دوره متناسب با محیط جدید کتابنگاری و سلیقة حامیان آن و همچنین گرایشات دینی و عرفانی و با توجه به تمایل سفارشدهندگان هر نسخه، با وجود یکسان بودن عناصر تصویری موجود در نگارهها، تفاوتهایی در نحوة ترسیم آنها و همچنین عناصر بصری وجود دارد که میتوان با مطالعة زمینههای فکری و مذهبی جامعه و با توجه به دقت نظر نگارگر آنها را شناخت که در این پژوهش عوامل تصویری و بصری در نگارههای معراج هر دوره کشف شده و داخل جداولی جایگذاری شدند.
کلیدواژه ها: معراجنامه، معراج حضرت محمد(ص)، تیموریان، صفویه، براق.
[1]. parisa.golaghaei@gmail.com
[3] . Ghasem.Mirzaeigh@gmail.com