فصلنامه علمی مطالعات هنر و زیباشناسی فصلنامه علمی مطالعات هنر و زیباشناسی
نوشته های مشابه
وجیهه گلین مقدم
دکترایِ زبان و ادبیات عرب، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد گرمسار، ایران.
چکیده
موسیقی شعر مبحثی است که در ادبیات شایان توجّه است و ساختار کلامی شعر را با ابزاری همچون وزن، قافیه، صناعات بدیعی و … از ادب محاورات و فولکلور جدا میسازد. این موضوع در ادب عربی و فارسی جزء لاینفک است. در این پژوهش اولاً، مقارنهای در باب اصول شعری دو زبان صورت گرفته، ثانیاً، این اصول و قواعد موسیقایی شعر از آثار دو شاعر، یعنی حافظ و ابونؤاس، انتخاب شده که هر دو در ردۀ فنی تصنعی قرار دارند؛ درنهایت، این نتیجه به دست آمد که اساس موسیقی شعر ادب عربی، که تاکنون بر پایۀ تقطیع عروضی و الحان است و أعراب به قافیه بیشتر از ردیف اهمیّت میدهند، در اصولی با ادب فارسی تفاوت دارد. موسیقی شعر فارسی بر پایۀ تقطیع هجایی است و ردیف آن شکل تازهای به خود گرفته است. ادب فارسی از رسائی و شیوایی بیشتری در بخش موسیقی شعر برخوردار است و دلنشینی بیشتری دارد؛ امّا در مقایسۀ شعر این دو شاعر این یادآوری لازم است، جدای از تنوّع بحور عروضی اشعار ابونؤاس در مقایسه با حافظ، جذابیّت و زیبایی و ارتباط عمیق موسیقایی کلام حافظ بیشتر از ابونؤاس است؛ حال آنکه آن دو را میتوان از شاعران تجدید و نوآوری در ادب به شمار آورد؛ چرا که قدرت شعری آنها از جهات زیادی با هم برابری میکند.
کلمات کلیدی: زبان عربی، زبان فارسی، موسیقی شعر، وزن، قافیه، حافظ، ابونؤاس.