فصلنامه علمی مطالعات هنر و زیباشناسی فصلنامه علمی مطالعات هنر و زیباشناسی
سهند سلطاندوست[1]، امیرحسین داودوندی[2]
دانشآموختۀ دکتری رشتۀ پژوهش هنر، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
دانشجوی کارشناسی ارشد رشتۀ تاریخ ایران اسلامی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
چکیده
یکی از مسائل عمدۀ مطالعه در زمینۀ تاریخ موسیقی ایران، فقدان کتب تذکره و شرح حال دربارۀ موسیقیدانان است. گرچه در دورۀ صفوی، بهدلیل توجه بسیار شاهان و شاهزادگان، تذکرهنویسی بیش از دیگر ادوار تاریخ ایران مرسوم میشود و منابع اینچنینی دربارۀ شعر و شاعران فراوان داریم؛ اما دربارۀ دیگر هنرها بهخصوص موسیقی با کمبودی جدی مواجهیم، چنانکه تذکرۀ مستقل دربارۀ موسیقی در دسترس ما نیست. در این میان، کتاب گلستان هنر، تألیف قاضی میراحمد منشی قمی، مورخ و شاعر دربار شاه عباس صفوی، شرح حال هنرمندانی است که با صنایع کتابآرایی سروکار داشتهاند؛ اما بهخاطر اشتغال برخی از این هنرمندان به فن موسیقی، از احوال چندتن از موسیقیدانان عصر صفوی آگاهی مییابیم. باید دانست که مؤلف گلستان هنر در مطاوی اثر خود از موسیقیدانان و سازهای آن زمان اسم برده؛ ولی نه در فصل و جزء معیّن و مخصوص. قاضی را میتوان یکی از نخستین منتقدان هنر بهمعنای واقعی کلمه دانست و اثر او را طلیعۀ نقد و نظر هنری در تاریخ ادبیات فارسی بهشمار آورد. بیان روان، قلم شیرین و نثر موجز؛ اما مؤثر از ویژگیهای نثر قاضی احمد است. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای نخست به بررسی شرح حال قاضی میراحمد در منابع و تذکرههای دیگر میپردازد، سپس حامی و تاریخ تألیف اثر را بررسی میکند. در ادامه مشخصات، فهرست، نسخههای اثر و شرح حال ۸ تن از موسیقیدانان عصر صفوی در کتاب گلستان هنر را عرضه مینماید.
کلیدواژه: گلستان هنر، قاضی میراحمد منشی قمی، موسیقیدانان عصر صفوی، شرح حال، موسیقی عصر صفوی.