فصلنامه علمی مطالعات هنر و زیباشناسی فصلنامه علمی مطالعات هنر و زیباشناسی
حیات موسیقایی نقاره خانه های حکومتی در دوران صفوی و قاجار
آیدین پارسایی راد1، دکتر حسن بلخاری قهی2
- دانشجوی دکترای پژوهش هنر، گروه مطالعات عالی هنر دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه تهران، واحد پردیس بین‌المللی کاسپین، گیلان، ایران. aidinparsaeirad@gmail.com
- استاد تمام، مدیرگروه مطالعات عالی هنر، معاونت علمی دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه تهران، واحد پردیس مرکزی هنرهای زیبا، تهران، ایران. Hasan.bolkhari@ut.ac.ir
چکیده
از مطالعۀ منابع و مستندات تاریخی بهخصوص در حوزة موسیقی، میتوان به اهمیت و جایگاه نقارهخانهها و حیات موسیقی نقارهخانهای در دربار شاهان، والیها، اُمرا و بیگلربیگیها، همچنین در اجتماع آن روزگاران پیبرد. از آنجا که نقارهخانههای حکومتی، نقطۀ کانونی فعالیت رسمی موسیقایی کشور بهخصوص در عصر صفوی از دوران شاه عباس اول تا اوایل سلطنت ناصرالدینشاه قاجار بوده است؛ از این رو آگاهی یافتن از حیات موسیقی نقارهخانهای و جایگاه نقارهخانهها در حکومت و جامعه، شرح وظایف نقارهچیان و شناخت سازهای اصلی این نوع موسیقی اَمری ضروری مینماید؛ چراکه این پرسش در ذهن شکل میگیرد، با توجه به منهیات مذهب شیعه در رابطه با هنر موسیقی و سیاست خُنیاگری شاهان در دوران صفوی و قاجار، موسیقی نقارهخانهای به‌عنوان تنها سازمان موسیقایی رسمی کشور، چه نقشی در حفظ و تداوم بنیۀ علمی موسیقی ملی ایران و حفظ آلات موسیقایی در آن دوران داشته است؟ روش تحقیق توصیفی و تحلیلی با رویکرد تاریخی است. همچنین دادهها و اطلاعات نیز از طریق منابع و اسناد کتابخانهای جمعآوری شده است. تا قبل از تأسیس شعبۀ موسیقی نظامی دارالفنون در اواسط سلطنت ناصرالدینشاه قاجار و تحولات علمی بنیادین در حوزۀ موسیقی ملی ایران، نقارهخانهها مکان رسمی و محفل اُنسی برای اجتماع موسیقیدانان به جهت حفظ و بسط نغمههای موسیقی ملی و آموزش سازها بوده است.
واژگان کلیدی: صفوی، قاجار، نقارهخانه، موسیقی نقارهخانهای، نقاره، کَرنای، سُرنای.