فصلنامه علمی مطالعات هنر و زیباشناسی فصلنامه علمی مطالعات هنر و زیباشناسی
آیدین پارسایی راد[1]، محمدرضا عزیزی[2]
- دانشجوی دکترای پژوهشهنر، گروه مطالعات عالیهنر دانشکده هنرهایزیبا، دانشگاه تهران، واحد پردیس بینالمللی کاسپین،گیلان، ایران.
- دانشجوی دکترای پژوهشهنر، گروه پژوهشهنر دانشکده عمران، معماری و هنر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
چکیده
گوشه1،کوچک‌ترین قسمت مستقل ردیف2موسیقی است که به سه دستة مُدال3، ملودیک4 و متریک5 تقسیم میشود. گوشههای مُدال، آن دسته از گوشههایی هستند که دارای دانگ6 یا ترکیب دانگ مستقلند. همچنین، این تیپ از گوشهها دربرگیرندۀ گوشههای غیرمُدال (متریک و ملودیک) نیز هستند. از آنجاییکه گوشههای مُدال دارای اُلگویی مشخص بوده و بهصورت مستقل عمل میکنند و چهارچوب یا بدنۀ اصلی هر دستگاه7 را در ردیف موسیقی تشکیل میدهند، ازاین‌رو آگاهی یافتن از ساختار مُدال هر یک از این نوع گوشهها اَمری ضروری مینماید؛ چراکه با توجه به اهمیت و جایگاه گوشههای مُدال در ردیف موسیقی، این تیپ از گوشهها مهم‌ترین نقش را در اَمر بداههنوازی و ملودیپردازی نسبت به انواع گوشههای دیگر چون ملودیک و متریک ایفا میکنند. روش تحقیق در این مقاله توصیفی و تحلیلی است. همچنین دادهها و اطلاعات نیز براساس تحقیقات میدانی نویسندة اول در دوران دانشجویی مقطع کاردانی و کارشناسیناپیوستة موسیقی، همچنین کتابهای تألیفی وی در این راستا گردآوری شده است. گوشههای مُدال، مهم‌ترین انواع گوشهها در هریک از دستگاه‌های ردیف موسیقی هستند. تا آنجاکه بعضی از گوشههای مُدال علاوه بر نقشآفرینی در ساخت ملودی، دارای وظیفۀ مُدگردانی و تغییر مایه از دستگاهی به دستگاه دیگر نیز هستند. بنابراین، میتوان گفت شناخت و درک هر دستگاه در ردیف موسیقی مستلزم شناخت انواع گوشه، به‌خصوص گوشههای مُدال در آن دستگاه است.
واژگان کلیدی: دستگاه،گوشه، شور، چهارگاه، ماهور.